Jak powstają złoża soli kamiennej? Sól kamienna (halit) to wyjątkowy minerał pochodzenia naturalnego. Powstaje w wyniku procesów osadowych i przemian krystalicznych w naturalnych solankach. Ze względu na swój skład mineralny ma słony smak, dzięki czemu jest używana do codziennego gotowania. W naturze minerał występuje w postaci małych bezbarwnych kryształków o naturalnym oleistym połysku. W jaskiniach i wyrobiskach kopalnianych tworzy stalaktyty, stalagmity, nacieki. W jeziorach i lagunach tworzy krystaliczne narośla na różnych obiektach: gałęziach roślin, kamieniach itd.
Jak powstają złoża soli kamiennej?
Sól otrzymana w wyniku odparowania wody morskiej za pomocą energii słonecznej zawiera 99% czystego chlorku sodu i nie jest wymagana żadna dodatkowa obróbka. Pozostały 1% składa się prawie w całości ze związków magnezu i wapnia, a wszystkich pozostałych 75 cennych minerałów praktycznie nie ma. Warto wiedzieć, że złoża soli kamiennej są pochodzenia morskiego i są datowane na 250 milionów lat temu. Co działo się w tych czasach w Europie? W tym okresie panował gorący i suchy klimat obecnie określany, jako śródziemnomorski przybrzeżny i co bardzo istotne wskutek tego dochodziło do zagęszczania wody morskiej. Tak tworzyły się nasycone roztwory soli, które opadały na dno i były obmywane wodą morską, po czym następowało jej odparowanie i wzrastało jej stężenie.
W wodzie nagromadzone były różne substancje a w związku z ich zróżnicowaną rozpuszczalnością tworzył się dolomit i wapień a następnie wydzielał się gips. Co działo się dalej? Dochodziło do wymywania przez wodę morską soli ze spodniej warstwy dna morskiego. Następowały procesy tektoniczne, wskutek których gromadził się piasek i systematycznie ograniczał się odpływ gęstej morskiej wody. A to powodowało wzrost jej stężenia i dochodziło do krystalizowania się soli kamiennej. Cały proces powtarzał się wielokrotnie wskutek zwiększenia poziomu wody w morzu wywołanego procesami geologicznymi. Na przestrzeni wieków złoża soli kamiennej były na dużej głębokości obłożone ogromnymi warstwami sedymentów. W tym obszarze panowało wysokie ciśnienie oraz wysokie temperatury, które doprowadziły do zmian tektonicznych, czyli ściskania i osunięcia. W taki właśnie sposób utworzyły się złoża soli kamiennej różniące się składem i lokalizacją.
Kiedy powstały złoża soli kamiennej w Polsce? Ten okres opisano, jako 225-210 milionów lat temu. Miało to miejsce w wyniku parowania morza cechsztyńskiego i znajdują się na głębokości około sześciu pod powierzchnią ziemi. Do najstarszych śladów wydobywania soli ze słonych źródeł należą te znalezione w Inowrocławiu, wskazują na VII – VIII wiek p.n.e.
Jak powstawały złoża soli kamiennej w Polsce?
W odległych czasach poziom wód oceanów był dużo wyższy, dlatego powierzchnia naszego kraju znajdowała się pod wodą. W obrębie obecnych Karpat oraz Śląska znajdowało się morze Mioceńskie. Nastąpiło ochłodzenia klimatu, wskutek czego doszło do obniżenia poziomu wody w oceanach aż o 60 metrów i pomiędzy Karpatami a wyżynami środkowej części Polski, utworzył się zamknięty zbiornik wykazujący bardzo duże zasolenie. Ten zbiornik wodny zaczął coraz mocniej wchodzić w obszar lądu, co spowodowało powstawanie laguny i wąskich zatok, natomiast ruchy górotwórcze doprowadziły do obniżenie dna morskiego. Właśnie w takich uwarunkowaniach powstały złoża soli kamiennej w Polsce (około 14 milionów lat temu).
Jakie zmiany zachodziły na terytorium Polski?
Postępowało systematyczne wytrącanie się osadów soli, któremu towarzyszyło duże parowanie wody wywołane suchym klimatem. Postępujące parowanie, wraz z powolnym obniżaniem się dna morskiego a także niszczeniem części basenu doprowadziło do dostarczania większej ilości różnych materiałów. W wyniku, czego w obszarze złóż soli osadzały się przerosty skał płonnych. Takie działania w zbiorniku wodnym na tym obszarze trwały, co najmniej 200 000 lat. Złoża soli kamiennej rozciągają się na długości 300 km, zaliczają się do nich wielickie złoża soli kamiennej rozciągające się na 10 km długości, natomiast szerokość nawet do 1,5 km. W tym czasie dochodziło do mocnych ruchów górotwórczych, które spowodowane były wypiętrzeniem się Karpat. Ich aktywność tektoniczna spowodowała pofałdowania warstw solnych, odkucia od podłoża i przemieszczenia kilkanaście kilometrów na północ. W wyniku takich ruchów złoża soli zostały wydobyte na powierzchnię, a to dało możliwość ich odkrycia i eksplorację.
Karpaty przemieszczając masy skalne przeistoczyły złoża soli kamiennej w osobliwą strukturę o dwudzielnej budowie składającej się ze złoża bryłowego w górnej części i złoża pokładowej w części dolnej. W pierwszym przypadku złoża soli kamiennej posiadają różne rozmiary, mogą to być małe bloki oraz ogromne do 100 000 m3.To właśnie w nich górnicy robili korytarze, tam również postała Kaplica św. Kingi. Natomiast złoże pokładowe znajdujące się na dole przybrało formę pofałdowaną i zostało utworzone w formie łusek tektonicznych. Warstwy soli, które stworzyły tę partię złoża są zróżnicowane a najciekawsza komora należącego do tego właśnie złoża to Pieskowa Skała.
